
Op 10 april 1636 ziet de Vlaamse pater Petrus Parmentier Amsterdam aan de horizon verschijnen. Hij is gekleed als gewone burger en heeft alleen het strikt noodzakelijke bij zich.
Locatie
De Ster
Spinhuissteeg 2
Type
Schuilkerk
Religieuze gemeenschap
Rooms-Katholieke Kerk
Object
Portret van pater Petrus Parmentier in het zwarte habijt van de augustijnerorde.
Maker en datering
Maker onbekend
ca. 1681
Bezichtigen
Het portret is te bezichtigen in de vaste tentoonstelling van Museum Ons' Lieve Heer op Solder
“Waren al de papen gelijk Parmentier, de geuzen waren verre van hier.”
Op dit portret is de katholieke priester Petrus Parmentier (1602–1681) afgebeeld in het zwarte habijt van zijn augustijner kloosterorde. Dit is bijzonder, omdat hij dit als missionaris in het protestantse Amsterdam nooit heeft kunnen dragen.
Voordat Parmentier door zijn overste naar Amsterdam wordt gestuurd, is hij professor in de theologie en subprior van zijn klooster. Met zijn vertrek naar Amsterdam neemt hij voorgoed afscheid van het kloosterleven, waarvoor hij op 21-jarige leeftijd had gekozen. Wanneer hij in 1636 in de stad aankomt, zijn er geen katholieke kerken en kloosters meer en is het praktiseren van het katholieke geloof officieel verboden. Hij moet zijn priesterlijke taken telkens in een andere woning van medegelovigen verrichten en kleedt zich als gewone burger om niet als priester herkend te worden.
Gedurende zijn leven in Amsterdam raakt Parmentier bevriend met de rijke katholieke lakenkoopman Jacob van Loon (1595–1674). In 1670 betrekt Parmentier het zojuist tot schuilkerk omgebouwde pakhuis van Van Loon, De Ster. Dat de relatie tussen de katholieke lakenkoopman en de priester bijzonder hecht is, blijkt wanneer Parmentier in 1681 in hetzelfde graf als Van Loon in de Nieuwe Kerk wordt begraven. Een missieverslag meldt dat zijn dood door iedereen wordt betreurd, en dat zelfs niet-katholieken overtuigd zijn van zijn heilige leven. Bij zijn dood laat hij een kerkgemeenschap van ongeveer duizend katholieken achter.
Schuilkerk
Gebouw waarin, onder het bewind van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795), verborgen godsdienstoefeningen werden gehouden. Kerkelijke groeperingen buiten de calvinistische kerk, zoals katholieken, lutheranen, doopsgezinden en remonstranten moesten hun godsdiensten in schuilkerken praktiseren.
Subprior
Degene, die onder de prior aan het hoofd staat van een kloostergemeenschap en hem vervangt.
Augustijnen
Rooms-katholieke kloosterorde. De orde ontstond in Italië in de 13de eeuw. Aan de oorsprong stonden in armoede levende leken en geestelijken die zich in afgelegen gebieden toelegden op gebed en prediking. Evenals de Minderbroeders, de Dominicanen en Karmelieten vormden de augustijnen een zogenoemde bedelorde: zij onderhielden zichzelf niet, maar leefden van giften. De augustijnen hebben veel betekend voor de theologie en het katholiek onderwijs.
Habijt
De kleding die door monniken, nonnen en anderen in religieuze orden wordt gedragen. Religieuze orden hebben vaak habijten in een eigen stijl en kleur. Hun leden zijn daarom aan hun habijt te herkennen.
In 1836, 200 jaar na zijn aankomst in Amsterdam, wordt Parmentier eervol herdacht in schuilkerk De Ster. Zijn portret wordt prominent op een pilaar tegenover de preekstoel gehangen. Dit eerbetoon is nog goed te zien op een overgeleverde lithogravure. Hoewel De Ster inmiddels is afgebroken, is het portret bewaard gebleven en hangt het in Museum Ons’ Lieve Heer op Solder, waar Petrus Parmentier tussen ca. 1662 en 1670 pastoor was.
Pieter-Jan van Giersbergen
Conservator Museum Ons' Lieve Heer op Solder
Laatst bewerkt
12 augustus 2025
Portret van Petrus Parmentier, vervaardiger onbekend, ca. 1681, olieverf op doek, 110 x 75 cm. Collectie Museum Ons' Lieve Heer op Solder.
Exterieur: fotografie Robert Westera
De waardijns van het Amsterdamse lakenbereidersgilde, Rembrandt, 1662, olieverf op doek, 191,5 x279 cm. Collectie Rijksmuseum.
Gezicht in de r.k. kerk 'De Ster', bij gelegenheid van het 200-jarig bestaan van de statie, Gerrit Lamberts, 1836. Collectie Stadsarchief Amsterdam.
Anoniem, Derde eeuwfeest van de Paters Augustijnen in Amsterdam, 1636-1936 (Amsterdam 1936).
Boers, Thijs, 'De Missionaris Petrus Parmentier (1601-1681) en zijn geestelijke dochters' in: Jaarboek Amstelodamum 103 (Amsterdam 2011).
Boers, Thijs, e.a. ed., Museum Ons’ Lieve Heer op Solder (Amsterdam: Lectura Cultura 2015).
Dyck, L. van en Dijck, L. van, 'De Augustijnen in de Hollandse Zending, Gelderland, Limburg en Staats-Brabant (1623- 1853)' in: Augustiniana 17 (1967) 274–98.
Online bronnen
Pool, H.A., Bewening van Christus
Laatst gecontroleerd 12-08-2025