Eindelijk een kerkgebouw om trots op te zijn

Trots zullen de kerkmeesters van de Eilandskerk zijn geweest als op 9 december 1736 de predikant Cornelis van Rhijn (1683-1745) voor het eerst de preekstoel beklimt. Na jaren van wachten is de houten Eilands-Loost op het Bickerseiland vervangen door een stenen kerkgebouw. Vier van de kerkmeesters laten deze historische gebeurtenis niet ongezien aan zich voorbijgaan. Hun namen en wapens laten ze op dit grote houten wapenbord schilderen. Kerkmeester zijn is in de regel een eervolle taak. Het is een functie die alleen de burgermeesters kunnen toewijzen. Eenmaal benoemd als kerkmeester ben je verantwoordelijk voor de inkomsten en uitgaven waarmee het kerkgebouw moet worden onderhouden. Tegenover het vele werk staat het gebruik van een eigen kerkbank en een goed ingerichte kerkmeesterskamer.

Een kerk voor de molenaars, scheepsbeeldhouwers en timmermannen

Het grootste deel van de inkomsten verkrijgen Amsterdamse kerkmeesters door de verkoop van graven en de verhuur van zitplaatsen. Voor de meeste kerken in de stad werkt dit systeem goed. Alleen voor de Eilandskerk blijkt dat niet zo te zijn.

De gravenmaker van de Eilandskerk heeft de gewoonte achter elke persoon die hij begraaft het beroep te schrijven. We lezen namen van mensen als Aafje van Molen De Buijs, Abraham de scheepsbeschuitbakker en Cornelis de scheepsbeeldhouwer. Gemeenteleden die deze kerk bezoeken werken veelal op scheepswerven of in de omliggende molens. Mensen met deze beroepen kopen vaak geen eigen graven, maar worden begraven in een huurgraf. Ze huren ook geen dure stoelen in de dooptuin of in een van de herenbanken, maar zitten op de gratis plaatsen achter in de kerk.

Moeizame inkomsten

Jaren na de ingebruikname van de kerk is minder dan een derde van de zitplaatsen verhuurd en verloopt de verkoop van graven stroef. Inkomsten om het kerkgebouw te onderhouden hebben de kerkmeesters hierdoor nauwelijks, getuige de vele brieven die ze aan de burgemeesters schrijven voor extra geld. Tweehonderd jaar houdt de Eilandskerk het vol, tot het gebouw in 1939 wordt gesloten en elf jaar later wordt afgebroken. De overgebleven gemeenteleden vertrekken naar de Noorderkerk. Het kerkmeestersbord uit 1737 nemen ze met zich mee.