
Het belang van het orgel is niet te onderschatten. De restauratie was daarom een mooie aanleiding om het orgel te verplaatsen.
Locatie
Sint-Franciscus Xaveriuskerk (De Krijtberg)
Singel 446
Type
Kerk
Religieuze gemeenschap
Rooms-Katholieke Kerk, bediend door de orde van de jezuïeten
Object
Hoofdorgel
Maker en datering
Karel en Piet Adema
1886
Bezichtigen
In de kerk te bezichtigen
‘Het pijporgel moet in de Latijnse kerk hoog in ere worden gehouden als het traditionele muziekinstrument, dat door zijn klank een bijzondere luister kan geven aan de ceremonies van de Kerk en de harten hevig kan opstuwen naar God en de dingen van boven.’
Zo staat het in de Constitutie over de heilige liturgie van het Tweede Vaticaans concilie.
Een organist kijkt in een kerk vaak als eerste naar het orgel. Meestal staat het orgel achterin de kerk, hoog op een galerij. Maar in de Krijtberg staat het op de eerste tribune aan de rechterkant. Pas in 1985, mede als gevolg van de liturgische vernieuwingen in de jaren 60 van de vorige eeuw, krijgt het haar huidige plek. De gemeenteleden worden dan op allerlei manieren meer betrokken bij de mis. Om ze goed te kunnen begeleiden, is het beter als de organist dichter bij de mensen zit. Zo is deze opstelling bedacht: het orgel op de galerij, de speeltafel met de organist beneden voorin de kerk. Vanaf de speeltafel wordt het orgel elektrisch ‘aangestuurd’.
In de Krijtberg wordt de mis elke dag opgedragen. Dat is een vast gegeven. De muzikale begeleiding bij de missen staat echter niet vast en is aan veranderingen onderhevig. De Krijtberg had een goed koor dat meerstemmige missen zong, vaak met werk van Nederlandse componisten. Halverwege het tweede decennium van deze eeuw ontstond de wens om de gemeente meer gelegenheid te geven om mee te zingen. Nu worden er meer Nederlandse gezangen en eenstemmige missen gezongen. Uiteindelijk is ook het vaste, meerstemmige koor verdwenen. Tegenwoordig wordt de mis op zondagochtend door een Gregoriaans koor verzorgd. Bij de vieringen op zaterdag- en zondagavond is er soms een gastkoor of een gastzanger. Het koor staat vooraan in de kerk achter de speeltafel van het orgel, vlakbij de organist.
Benieuwd wat de overwegingen waren om het orgel te verplaatsen? Luister dan verder. Daar is ook een deel uit de mis te horen, opgenomen tijdens een zondagse viering. Hierin zingt een gastzangeres het Agnus Dei van Jean Langlais (1907-1991), begeleid door een van de organisten van de Krijtberg.
Aja Leemans
Organist en tekstschrijver. Lid van de orgelcommissie van de Protestantse Kerk Amsterdam
Laatst bewerkt
22 mei 2025
Hoofdorgel in de Krijtberg, Karel en Piet Adema 1886. Collectie Sint Xaveriuskerk (De Krijtberg). Fotografie: Robert Westera.
Exterieur en interieur: Robert Westera.
Hoofdorgel in de Krijtberg, Karel en Piet Adema 1886. Collectie Sint Xaveriuskerk (De Krijtberg). Fotografie: Robert Westera.
Speeltafel van het hoofdorgel, Karel en Piet Adema 1886. Collectie Sint Xaveriuskerk (De Krijtberg). Fotografie: Robert Westera.
Boer, C. de, De orgels in de Krijtberg H. Franciscus Xaverius te Amsterdam (Amsterdam 1993).
Online bronnen
Het hoofdorgel van De Krijtberg
Laatst gecontroleerd 22-05-2025