
Door de eeuwen heen is vaak geprobeerd de luidklok van de Sloterkerk het zwijgen op te leggen.
Locatie
Sloterkerk
Osdorperweg 28
Type
Kerk
Religieuze gemeenschap
Protestantse Kerk Amsterdam (voorheen Nederlandse Hervormde Kerk)
Object
Bronzen luidklok met Latijnse tekst
Maker en datering
Willem en Jasper Moer
1516
Bezichtigen
In de klokkentoren
“Mijn naam is Jeron, in het jaar des Heren 1516 hebben de gebroeders Willem en Jasper Moer mij gemaakt”
Deze tekst staat in het Latijn op de luidklok van de Sloterkerk. Het is in de Middeleeuwen gebruikelijk dat de luidklok van een kerk een naam krijgt, vaak die van een heilige. De klok wordt volgens katholieke traditie gewijd en onder andere gebruikt om op te roepen voor kerkdiensten. De Middeleeuwse bevolking gelooft dat de gewijde klokken krachten bezitten. Men gelooft bijvoorbeeld dat het luiden tijdens een begrafenis boze geesten weert. Ook zou het luiden van de kerkklokken de bliksem kunnen ‘breken’.
Na de Alteratie worden katholieke tradities die tot ‘superstitie, mis-geloove, ofte ergernisse’ kunnen leiden niet meer toegestaan. Hieronder valt volgens de protestanten zeker ook het luiden van de kerkklokken bij begrafenissen. Hoewel officieel verboden, oude tradities zijn soms moeilijk te stoppen. In 1718 wordt in de Sloterkerk bijvoorbeeld ‘een half uur geluijt’ voor mevrouw Neeltje Krijnen. Voor haar dood woont Neeltje aan de Overtoom en is ze ‘huyzvrou van Klaaz van der Laan’. Ze wordt begraven in de kerk. Voor zowel het ‘luyen’ als voor het begraven in de kerk moet wél extra betaald worden.
Alteratie
In 1578 wordt de katholieke stadsregering van Amsterdam afgezet. Er komt een gereformeerd stadsbestuur voor in de plaats. Het gevolg van deze verandering (Alteratie) is dat de Gereformeerde Kerk vanaf dat moment de enige kerk is die zich publiekelijk mag manifesteren. Katholieke kerken en kloosters worden in beslag genomen en krijgen nieuwe functies.
Ook in de Franse tijd - bijna een eeuw later - worden er regels opgesteld over het luiden van kerkklokken. Openbare godsdienstuitingen zijn niet meer geoorloofd. Het luiden van kerkklokken ter aankondiging van diensten valt hieronder. In Amsterdam wordt het ‘luiden der klokken bij het begraven der lijken’ óók afgeschaft, omdat het beschouwd wordt als een ‘godsdienstplechtigheid der Roomschgezinden’. In Sloten gaat men echter de gehele Franse tijd gewoon door met het ‘luyen’ tijdens begrafenissen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verstomt het klokgelui dan toch in Sloten. Klok Jeron wordt – net als vele andere kerkklokken – gevorderd door de Duitsers. Het doel is omsmelting van het brons voor oorlogsdoeleinden. Na de oorlog wordt Jeron gelukkig teruggevonden en weer teruggebracht naar zijn kerktoren in Sloten waar hij tot op de dag van vandaag te horen is bij onder andere kerkdiensten, trouwerijen én begrafenissen.
Vera Mijnheer
Projectmedewerker Protestantse Kerk Amsterdam
Met medewerking van
Marcel Jacobs
Kerkrentmeester Sloterkerk
Bert Stilma
Gemeentelid van de Sloterkerk en secretaris Stichting Vrienden van de Sloterkerk
Laatst bewerkt
14 juli 2025
Luidklok ‘Jeron’, Willem en Jasper Moer, 1516, brons, doorsnede: 77 cm. Collectie Protestantse Kerk Amsterdam. Foto Robert Westera.
Exterieur en interieur: foto Robert Westera.
Luidklok ‘Jeron’, detail, Willem en Jasper Moer, 1516, brons, doorsnede: 77 cm. Collectie Protestantse Kerk Amsterdam. Foto Robert Westera.
Overzicht van tijdelijk uitgenomen en opgeslagen klokken. Vermoedelijk te Spijk, 1942/1943, digitale scan van een foto, fotograaf onbekend. Collectie Klokkenvordering 1942-1943 Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, documentnummer: KLV-6x6-0041.
Archief van de Hervormde gemeente te Sloten, 329, Stadsarchief Amsterdam.
E., I.H. van, ‘Het luiden van de kerkklokken in Amsterdam’, Amstelodamum 41 (1954) 26-30.
Nieuwenhoven, H. van, Klokkenvordering 1942-1943: inventarisatie verricht in opdracht van de Directeur van het Rijksbureau voor de Monumentenzorg in 1939, in samenwerking met de Nederlandse Klokken- en Ogelraad ; gekoppeld aan de administratie van de Firma P. Meulenberg te Heerlen in opdracht van de Duitse bezetter (deel I en II) (Huizen 1996).
Tempelmans Plat, C.W. Luidklokken, klokluiden en klokkestoelen (Baarn 1974).
Stilma, B., De Sloterkerk in kort bestek (Amsterdam 2018).