Het Rijpenhofje

In de vroegmoderne tijd is iedere kerkelijke denominatie verantwoordelijk voor de zorg voor de kwetsbaren in hun eigen gemeenschap. Hofjes voor het huisvesten van ouderen, armen en wezen worden met dit doel gebouwd. De verschillende doopsgezinde groeperingen bezitten eveneens dit soort hofjes en panden, verspreid over de grachtengordel en de Jordaan.

In 1733 benoemt Gerard van de Rijp († 1735) in zijn testament zijn neven Jan en Jacob van de Rijp Centen tot erfgenamen, op voorwaarde dat zij 20.000 gulden van de erfenis zullen gebruiken om een hofje op te richten. Daarnaast moeten zij middelen beschikbaar stellen om de bewoners te ondersteunen. De neven volgen de instructies van hun oom op en stichten het Rijpenhofje aan de Rozengracht. Ze treden daarbij op als de eerste regenten. In 1736 worden er huizen aangekocht en een jaar later is het hofje klaar voor gebruik als woonplek voor oudere vrouwen. In 1747 wordt de eigendomstitel van het hofje officieel overgedragen aan de verenigde Lam- en Torengemeente.

Op een portret uit 1721 van de Poolse schilder Christoffel Lubieniecki zijn Jan en Jacob van de Rijp-Centen als kleine kinderen afgebeeld. Zij spelen vrolijk tussen hun zittende ouders, Maria van de Rijp en Gozewijn Centen. Dit schilderij, dat zich nu in de collectie van Doopsgezind Amsterdam bevindt, is één van tien schilderijen die in 1832 werden geschonken aan het Rijpenhofje door Veronica van de Rijp Centen (1740–1832), een nicht van Jan.

Het Rijpenhofje is door de jaren heen ingrijpend gerenoveerd. In 1830 wordt het voor het eerst uitgebreid met bestaande huizen aan de Rozengracht. Tussen 1910 en 1913 werd het hofje herbouwd nadat het in verval was geraakt. Deze renovatie bracht diverse ontwerpelementen met zich mee die kenmerken vertonen van de Art Nouveau en Art Deco, in een periode die de opmaat vormde naar de Amsterdamse School. Voorbeelden hiervan zijn de versierde toegangspoort en fontein van Abraham Salm, die ook het monumentale aquarium van Artis en de doopsgezinde Oosterparkkerk ontwierp, die in 1904 werd geopend (sinds 1975 in gebruik bij de Gereformeerde Kerk). Een borstbeeld op het Rijpenhofje terrein eert nog altijd de rol en nalatenschap van Gerard de Rijp bij de oprichting van het hofje.

Vandaag de dag biedt het hofje nog steeds woonruimte aan alleenstaanden (tegenwoordig zowel mannen als vrouwen) van 55 jaar en ouder met een band met de doopsgezinde gemeenschap van Amsterdam. Er zijn negen kamers voor bewoners en drie kamers voor studenten die als beheerders optreden. Sinds 1965 wonen er ook negen extra bewoners op het aangrenzende terrein van de Huizen De Lely (Bloemstraat 129–141), die oorspronkelijk in 1872 uit de nalatenschap van L.T. Vogel aan de doopsgezinde gemeente van Amsterdam werden geschonken om echtparen van 60 jaar en ouder te huisvesten.