Het interieur van De Papegaai bestaat uit objecten uit vele verschillende, vaak verdwenen, kerken. Zo wordt hier niet alleen het verhaal van dit éne kerkgebouw verteld.
Locatie
De Papegaai (Heilige Jozefkerk)
Kalverstraat 58
Type
Kerk
Religieuze gemeenschap
Rooms-Katholieke Kerk
Object
Raam met de Mariaverschijning van Lourdes en portretten van bestuursleden van de Stichting Geestelijke Bedevaart tot O.L.V. van Lourdes
Maker en datering
Maker onbekend
1910
Bezichtigen
De ramen zijn vanaf de begane grond in de kerk op afstand te bezichtigen
De Papegaai, of Heilige Jozefkerk, hoort tegenwoordig bij de Nicolaasparochie, samen met de Sint Nicolaasbasiliek. In de afgelopen decennia zijn in Amsterdam katholieke kerken en parochies opgeheven of samengevoegd. Dat is in De Papegaai goed te zien. De kerk heeft kunstwerken, heiligenbeelden en meubilair overgenomen van verschillende opgeheven parochies en verdwenen kerkgebouwen.
Op de galerij aan de noordkant zien we twee Lourdesramen. Op deze ramen wordt het verhaal van de Mariaverschijning en de daaropvolgende bedevaarttraditie van Lourdes afgebeeld. Deze ramen van de Sint Catharinakerk (de opvolgster van schuilkerk de Lelie, ook wel Geloof Hoop en Liefde genoemd) aan het Singel. Op die locatie staat nu de Universiteitsbibliotheek. Deze kerk is afgebroken in 1939. In de kerk was een Lourdesgrot, met daarboven een groot Lourdesraam. Na de sloop van de Sint Catharinakerk eindigde het raam in De Papegaai, waar het werd verdeeld over twee ramen. Ook de stichting Geestelijk Bedevaart tot Onze Lieve Vrouw van Lourdes verhuisde mee. De stichting bestaat nog steeds en verkoopt water uit de bron van Lourdes, zodat zij mensen kan helpen een bedevaart te bekostigen.
Schuilkerk
Gebouw waarin, onder het bewind van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795), verborgen godsdienstoefeningen werden gehouden. Kerkelijke groeperingen buiten de calvinistische kerk, zoals katholieken, lutheranen, doopsgezinden en remonstranten moesten hun godsdiensten in schuilkerken praktiseren.
Parochie
Een parochie is een gemeenschap van christelijke gelovigen met een eigen kerkgebouw; de zielzorg is toevertrouwd aan een pastoor.
Lourdesgrot
Van februari tot juli 1858 zou de Heilige Maagd Maria achttien maal aan een veertien jarig Frans meisje in een grot in de Pyreneeën zijn verschenen, in de buurt van Lourdes. Vanaf ongeveer 1875 werden over de hele wereld kopieën van deze Lourdesgrot gebouwd ter ere van Maria. (Brabants Historisch Informatie Centrum)
Naast deze ramen zijn er ook voorwerpen te zien uit andere verdwenen kerken. In de doopkapel staan twee fraaie engelenbeelden die uit de Franse Kerk komen. Deze schuilkerk lag aan de Nieuwezijds Voorburgwal en is in 1911 gesloten. Behalve deze beelden nam De Papegaai ook tijdelijk de patroonheiligen, Petrus en Paulus, over en heette sinds 1912 officieel de Petrus en Pauluskerk. In 2021 is besloten terug te gaan naar de oorspronkelijke naam van de kerk: de Heilige Jozefkerk.
Om een overblijfsel van nóg een andere kerk te zien moeten we de kerk verlaten aan de pastoriezijde, de Nieuwezijds Voorburgwal. Daar hebben we zicht op een klein torentje. Het kruis met de haan komt van de Heilige Stede, die in 1908 is afgebroken.
Heilige Stede
Letterlijk ‘’heilige plaats’’. De locatie in de Kalverstraat waar in 1345 het Mirakel van Amsterdam plaats vond. Na de protestantse overname in 1578 werd deze kerk ook wel Nieuwezijds Kapel genoemd. De oorspronkelijke kerk die op deze locatie stond, werd in 1908 gesloopt en vervangen door een nieuw kerkgebouw dat eveneens de Nieuwezijds Kapel werd genoemd.
patroonheilige
Een patroonheilige (of beschermheilige) is een heilige die wordt beschouwd als de beschermer van een bepaalde plaats, beroep, vereniging of persoon.
Naast al deze stukken uit andere kerken, heeft De Papegaai ook kunstwerken die al eeuwenlang op deze plaats te zien zijn. Een altaarstuk waarop de kroning van Maria staat afgebeeld van de beroemde achttiende-eeuwse schilder Jacob de Wit hoort wél bij de oorspronkelijke inventaris. De Amsterdamse geschiedschrijver Jan Wagenaar heeft in 1765 alle katholieke schuilkerken beschreven en hij beschrijft ook deze 'kroning van Maria'. Ondanks alle veranderingen bleef dit werk dus een stabiele factor in het interieur van deze kerk.
Liduine Reuser
Laatst bewerkt
08 oktober 2025
Linker Lourdesraam, vervaardiger onbekend, 1910, glas-in-lood. Collectie Sint-Nicolaasparochie, Amsterdam.
Interieur en exterieur: fotografie Museum Ons' Lieve Heer op Solder.
Rechter Lourdesraam, vervaardiger onbekend, 1910, glas-in-lood. Collectie Sint-Nicolaasparochie, Amsterdam.
Toren van de Heilige Stede, vervaardiger onbekend, vijftiende eeuw. Collectie Sint-Nicolaasparochie, Amsterdam.
Kroning van Maria, Jacob de Wit, 1741, olieverf op doek. Collectie Sint-Nicolaasparochie, Amsterdam.
Dael, Peter van, De Papegaai (Amsterdam 2007).
Dunk, T.H. von der, 'De bouw van de Papegaai: Amsterdams eerste neogotische katholieke kerk', Jaarboek Amstelodamum 97 (2005) 155-183.
Grijpink, P.M., 'De kerk van den H.Josef te Amsterdam', Bijdragen voor de Geschiedenis van het Bisdom van Haarlem 33 (1911) 271-313.
Hout, Guus van den en Robert Schillemans, Putti en cherubijntjes. Het religieuze werk van Jacob de Wit (Haarlem 1995).
Tepe, Wim, XXIV paepsche vergaderplaetsen (Amstelveen 1984).
Online bronnen
Website van De Papegaai
Laatst gecontroleerd 22-09-2025







