Een kelk voor gewone wijn

Als de overleveringen juist zijn, is dit glazen ablutiekelkje met zilveren voet een van de merkwaardigste collectiestukken van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder. De kelk herinnert ons aan een gebruik dat niet langer gangbaar is in de katholieke liturgie. In de zestiende eeuw was het gebruikelijk dat katholieke gelovigen, na het ontvangen van de communie, ongeconsacreerde wijn in een dergelijke kelk ontvingen om hun mond mee te spoelen. Deze mondwassing wordt ablutie genoemd.

Een unieke ooggetuige

Deze kelk is een unieke ‘ooggetuige’ van de Alteratie van Amsterdam. Zijn levensverhaal is bekend dankzij drie korte geschriften die samen met de kelk zijn overgeleverd. Het oudste geschrift is een korte aantekening die zijn hoogwaardige oorsprong bekend maakt: ‘’Dit glas is in kathelyke tyden gebruykt in d’oude kerk t’Amsterdam om d’ablutie aan de communicanten er mede te geven’’. In het derde geschrift gebiedt de schrijver zijn nakomelingen om de kelk terug te geven ‘’Soo draa het God behaagde dat in de oude kerck den waare R.C. Godsdienst weder gecelebreert wirt.’’ Het is bijzonder dat dit liturgische voorwerp bewaard is gebleven. De meeste katholieke voorwerpen van vóór de Alteratie zijn na de protestantse overname van de stad omgesmolten, vernietigd of op een andere manier verloren gegaan.

Na de Alteratie van Amsterdam gaat de laatste pastoor van de Oude Kerk in Ballingschap. Hij vindt een onderkomen in de St. Aldegondiskerk in het Duitse stadje Emmerich en wordt kanunnik van de Münsterkerk. Na zijn overlijden in 1599 wordt deze memorietafel in de kerk geplaatst.