
Grote katholieke manifestaties liggen in 1924 nog altijd gevoelig. Een internationaal katholiek congres moet daarom plaatsvinden in Het Oude Stadion, ver buiten de binnenstad.
Locatie
Het Nederlandsch Sportpark (Het Oude Stadion)
Stadionplein
Type
Sportaccommodatie
Religieuze gemeenschap
Rooms-Katholieke Kerk
Object
Affiche in art-nouveaustijl met eucharistische symbolen: een kelk en een hostie
Maker en datering
Jan Toorop
1924
Bezichtigen
Het affiche is niet te bezichtigen, Het Oude Stadion is in 1929 afgebroken
Om het Internationaal Eucharistisch Congres, dat in 1924 in Amsterdam zal plaatsvinden, te promoten, wordt de art-nouveaukunstenaar Jan Toorop gevraagd een affiche te ontwerpen. In zijn ontwerp staan de Maagd Maria en de symbolen van de eucharistie, een kelk met daarboven een hostie, centraal.
Amsterdam is in 1924 geen vanzelfsprekende locatie voor een groots en internationaal katholiek evenement. Na de Alteratie is het openbaar vertonen van het katholieke geloof er zelfs eeuwenlang verboden. Pas in 1795, onder invloed van de Franse Revolutie, wordt het katholicisme voor de wet gelijkgesteld aan het protestantisme. Desondanks kent Nederland nog lange tijd een processieverbod en zijn grote katholieke manifestaties allesbehalve gewenst in het Amsterdamse straatbeeld.
Alteratie
In 1578 wordt de katholieke stadsregering van Amsterdam afgezet. Er komt een gereformeerd stadsbestuur voor in de plaats. Het gevolg van deze verandering (Alteratie) is dat de Gereformeerde Kerk vanaf dat moment de enige kerk is die zich publiekelijk mag manifesteren. Katholieke kerken en kloosters worden in beslag genomen en krijgen nieuwe functies.
Hostie
Van het Latijnse woord hostia, dat offer betekent, is brood dat wordt gebruik tijdens de katholieke mis. Het heeft meestal de vorm van een rond stukje ongerezen brood, verwijzend naar het ongerezen brood dat Jezus Christus gebruikte tijdens het Laatste Avondmaal. Het katholicisme leert dat de hostie, samen met de miswijn, tijdens de mis door de woorden van een priester veranderen in het lichaam en bloed van Jezus Christus. Dit wordt de consecratie genoemd. De geconsacreerde hosties worden ook wel het Allerheiligste (Sacrament des Altaars) of het Heilig Sacrament genoemd.
Internationaal Eucharistisch Congres
Een Internationaal Eucharistisch Congres is een grootschalige katholieke bijeenkomst die tot doel heeft de geloofsgemeenschap te versterken en de viering van de Eucharistie te verdiepen. Sinds 1881 worden deze congressen doorgaans om de vier jaar georganiseerd, telkens op een andere locatie. De Internationale Eucharistische Congressen duren ongeveer een week en bestaan uit verschillende onderdelen, waaronder studiebijeenkomsten, een sacramentsprocessie en aanbidding van het Allerheiligste.
Franse Revolutie
De Franse Revolutie (1789–1799) en de oprichting van de Bataafse Republiek in 1795 brachten een ingrijpende verandering teweeg in de religieuze verhoudingen in Nederland. Door de scheiding van kerk en staat werd de bevoorrechte positie van de hervormde kerk afgeschaft. Nieuw ingevoerde principes van gelijkheid en burgerrechten vergrootten de godsdienstvrijheid. Katholieken verkregen hernieuwde rechten om hun geloof openbaar te belijden en kerken te bouwen, waarmee een einde kwam aan hun langdurige maatschappelijke achterstelling.
De katholieke gemeenschap in Nederland werkt sinds het begin van de negentiende eeuw hard aan haar emancipatie. Het organiseren van het Internationaal Eucharistisch Congres in Amsterdam vormt een belangrijke stap in dat emancipatieproces. Het uitgesproken katholieke karakter van het congres zorgt echter ook voor wrijving. De protestantse gemeenschap maakt zich zorgen over de locatie en over de mogelijk storende uitbundigheid van de katholieke plechtigheden. Om de lieve vrede te bewaren wordt besloten de grote vieringen, waaronder een imposante processie, in Het Stadion te houden, ver buiten de binnenstad en uit het zicht van mensen die er mogelijk aanstoot aan kunnen nemen. Toch wordt met argwaan gekeken naar de vele katholieke hoogwaardigheidsbekleders die tijdens het congres de stad bezoeken. Het congres wordt vastgelegd in een fotoalbum en in een filmrapportage, uitvoerige getuigenissen van deze uitzonderlijke vertoning van het katholieke geloof in de stad.
Hoewel het Eucharistisch Congres in Amsterdam relatief sober en ingetogen verloopt, geldt het voor de Nederlandse katholieken als een belangrijke mijlpaal in hun emancipatie en als een stap richting de 'bevrijding van protestantse voogdij'.
Hanna Blommers
Student minor Religieus erfgoed in Amsterdam (Vrije Universiteit/Reinwardt Academie), 2022
Laatst bewerkt
24 juli 2025
Affiche voor het Internationaal Eucharistisch Congres van 1924 in Amsterdam, Jan Toorop, 1925, 105x65cm. Collectie Museum Ons' Lieve Heer op Solder.
Exterieur: fotografie Robert Westera
Aankomst van den kardinaal-legaat, gedigitaliseerde foto uit: Gedenk-album herinnering aan het XXVIIste Internationaal Eucharistisch Congres gehouden te Amsterdam 22-27 juli 1924 (N.V. Drukkerij De Spaarnestad Haarlem, Ars Catholica Leiden 1924).
De processie in Het Stadion, gedigitaliseerde foto uit: Gedenk-album herinnering aan het XXVIIste Internationaal Eucharistisch Congres gehouden te Amsterdam 22-27 juli 1924 (N.V. Drukkerij De Spaarnestad Haarlem, Ars Catholica Leiden 1924).
Audiëntie bij den kardinaal-legaat, gedigitaliseerde foto uit: Gedenk-album herinnering aan het XXVIIste Internationaal Eucharistisch Congres gehouden te Amsterdam 22-27 juli 1924 (N.V. Drukkerij De Spaarnestad Haarlem, Ars Catholica Leiden 1924).
Poels, Vefie, ‘Rooms triomfalisme in de Amsterdamse straten: De betekenis van het 27e Internationaal Eucharistisch Congres (22-27 juli 1924) voor de ontwikkeling van het Nederlandse katholicisme’, DNK : Documentatieblad voor de Nederlandse kerkgeschiedenis na 1800 43 (2020) 95-133.
Online bronnen
Gedenk-Album van het Internationaal Eucharistich Congres
Laatst gecontroleerd 23-07-2025
Katholiek Nieuwsblad - Een Mokums mirakel als centrum van de wereldkerk
Laatst gecontroleerd 24-07-2025