Christendom ProtestantEen vreselijke storm zorgt voor een groot drama in Amsterdam-Noord. De dijken breken door, huizen komen onder water te staan en ook de Nieuwendammerkerk ontsnapt niet aan het onheil.
Locatie
Nieuwendammerkerk
Brede Kerkepad 8
Type
Kerk
Religieuze gemeenschap
Protestantse Kerk Amsterdam, voorheen Nederlandse Hervormde Kerk
Object
Gedenksteen van de waternoodsramp in Nieuwendam
Maker en datering
Maker onbekend
1916
Bezichtigen
Te bezichtigen op locatie
Huidig interieur
Huidig exterieur
De laatste vergadering voor de storm
Op 13 januari 1916 om acht uur ‘s avonds komt de kerkenraad van de Nieuwendammerkerk onder leiding van dominee Wierenga bijeen. Ondanks de ‘vreeselijke storm en regenvlagen’ is bijna iedereen aanwezig. Ook al is het weer onheilspellend slecht, de vergaderende kerkenraadsleden kunnen niet vermoeden welke rampspoed hen nog te wachten staat.
Die nacht breken de dijken door. De dorpen in het huidige Amsterdam-Noord komen bijna geheel onder water te staan. Mensen raken hun huis kwijt en veel vee verdrinkt. Er ontstaat een chaotische situatie waarbij de meeste bewoners worden geëvacueerd naar Amsterdam. Doordat de stad in de Eerste Wereldoorlog al te maken heeft gekregen met duizenden gevluchte Belgen, komt de noodopvang snel op gang.
Alsof de situatie nog niet erg genoeg is, brengt februari nog twee stormen. Veel van de huizen die in januari overeind zijn gebleven, worden alsnog verwoest door het noodweer. Ook Nieuwendam wordt in februari zwaar getroffen. Het water in de kerk stijgt tot 0,99 meter, maar gelukkig blijft het kerkgebouw overeind. Andere kerken in de omgeving hebben minder geluk. Zo snel mogelijk worden er beunen (houten plankieren) aangelegd waardoor de kerk en huizen weer bereikbaar worden.
Kerkenraad
De kerkenraad (consistorie) van een plaatselijke protestantse gemeente wordt volgens de Nederlandse geloofsbelijdenis gevormd door de predikant, de ouderlingen en de diakenen. De kerkenraad ziet toe op de kerkdiensten, het onderwijs, en de bestuurlijke, materiële en financiële zaken van de kerk.
In 1916 staat heel Nieuwendam onder water. De foto die aan de ramp herinnert, hangt nog altijd in de kamer waar de kerkenraad van de Nieuwendammerkerk vergadert.
Een tragedie met grote gevolgen
Door de watersnoodramp hebben de arme dorpen van Noord het economisch zwaar in de jaren die volgen. Na veel aandringen van de dorpen worden ze in 1921 geannexeerd door Amsterdam. Het zal echter nog tientallen jaren duren voordat de verzilte grond, de natuur en de bevolking hersteld zijn van de gebeurtenissen.
Amsterdam-Noord is niet de enige plek die te maken krijgt met grote overstromingen. Op meerdere plekken in Nederland breken de dijken door. De overstromingen in 1916 zijn voor het kabinet een doorslaggevend argument om in te stemmen met het aanleggen van de Afsluitdijk en de inpoldering van delen van de Zuiderzee. Nederland heeft sindsdien geen stormvloed vanuit de Zuiderzee meer gekend.
Ook het koetshuis van Dr. Honing bezwijkt onder de waterlast. Pas in mei van hetzelfde jaar is het grootste gedeelte van het gebied weer drooggemalen.
Vera Mijnheer
Projectmedewerker Protestantse Kerk Amsterdam
Met dank aan
Netty Lith
Penningmeester Nieuwendammerkerk
Koos Lith
Gemeentelid Nieuwendammerkerk
Wim Gortzak
Gemeentelid Nieuwendammerkerk
Remmy Mastenbroek
Gemeentelid Nieuwendammerkerk
Laatst bewerkt
14 oktober 2024
Gedenksteen van de watersnoodramp in Nieuwendam, vervaardiger onbekend, 1916, marmer, 25 x 37 cm. Collectie Protestantse Kerk Amsterdam. Fotografie Robert Westera.
Interieur en exterieur: fotografie Robert Westera.
Nieuwendam ten tijde van de watersnoodramp in 1916, vervaardiger onbekend, 1916-1920, vijf aan elkaar geplakte en ingelijste foto’s, 36 x 142 cm. Collectie Protestantse Kerk Amsterdam. Fotografie Robert Westera.
Koetshuis van Dr. Honing, watersnood 1916, N’Dam, vervaardiger onbekend, prentbriefkaart, 1916. Collectie Stadsarchief Amsterdam.
Breedijk, Y. en W. Halbertsma eds., Nood aan den dijk: Watersnood 1916: Buiksloot – Durgerdam – Holysloot – Nieuwendam – Ransdorp – Schellingwoude – Zunderdorp (Ransdorp en Amsterdam-Noord, 2016).
Geel, van B. en D. Groffen eds., Nieuwendam: monument aan de noordelijke IJ-oever (Amsterdam-Noord, 2003).
Stadsarchief Amsterdam inv.nr. 180.169, Notulen van de vergaderingen van de kerkeraad (1912-1969).
