De Jan Jacobszgezinden aan de Bloemstraat

De ultraconservatieve Jan Jacobszgezinden ontstaan in Harlingen na een scheuring aan het eind van de zestiende eeuw tussen de Oud-Friese doopsgezinden en de volgelingen van ouderling Jan Jacobsz. In een achttiende-eeuwse studie over Nederlandse “Doopsgezinden of Mennonieten” beschrijft S.F. Rues deze afgescheiden groep in de sectie over de zogeheten fijne mennisten – de groeperingen die het meest afgescheiden van de wereld leven en het strengst zijn in het dragen van sobere kleding, kerkelijke praxis en het toepassen van de ban. Buiten Friesland zijn destijds de enige andere verzamelplaatsen van de Jan Jacobszgezinden in Hoorn en in Amsterdam.

De Amsterdamse vermaning wordt gebouwd achter de gevels van twee huizen aan de Bloemstraat. Dit gebeurt op enige tijd tijdens de ontwikkeling van de Jordaan na 1610 en vóór 1645. Cornelis Pronk (1691–1759), lid van de nabijgelegen vermaning Arcke Noach, maakt kort na de sluiting van de kerk in 1729 tekeningen van de voorgevels en het uiterst sobere interieur. Deze tekeningen zullen later dienen als basis voor de prenten van Caspar Philips Jacobsz.. Verschillende andere kunstenaars zullen eveneens kopieën naar Pronks werk maken.

Pronk beeldt de onversierde ruimte af vanaf een standpunt onder het balkon dat aan drie zijden doorloopt. Er is geen orgel aanwezig – dat zou als te werelds zijn beschouwd. Op de begane grond links zien we de bank voor de diakenen, evenals een grote en een kleinere stoel voor de predikant en vermoedelijk de cantor/voorzanger. In het midden van de ruimte is open plaats voor de stoelen voor de vrouwen en achterin staan banken voor de mannen.

Tussen 1725 en 1728 is de gemeente zo klein geworden dat men besluit zich aan te sluiten bij de verenigde Lam- en Torengemeente. Een document van de fusie vermeldt de bezittingen die zullen worden overgedragen aan de grotere gemeente en bevat ook de namen van de 16 leden die hun lidmaatschap willen overdragen. Drie van hen tekenen met een “X”. Dit betekent dat zij niet kunnen schrijven. Vier andere leden dienen bezwaar in en verkrijgen een notariële verklaring waarin zij hun wens hebben vastgelegd om het gebouw aan de Bloemstraat in 1730 terug te krijgen. Hun poging heeft zonder succes.

Het pand wordt in de achttiende eeuw verbouwd tot woonhuizen. Eén gebouw wordt in de jaren 1930 gesloopt, en het andere – samen met het aangrenzende huis – in 1961. De huidige bebouwing op deze locatie is niet langer eigendom van Doopsgezind Amsterdam, maar vier kleine gedenkplaten uit het jaar 2000 met opschriften als “BIJ HET LAM III ANNO 2000,” “MENNO SIMONSZ. 1496–1561,” “Oude Friezen A⁰ MM,” en “III Mennonieten” herinneren nog aan het voormalige doopsgezinde geloofsleven op deze plek.