
Dit uitbundig geborduurde gewaad bruist je tegemoet. Maar, wat leert het ons over de (oud-)katholieke identiteit als we het verder ontrafelen?
Locatie
H.H. Willibrordus en Johannes
Brouwersgracht 132
Type
Schuilkerk
Religieuze gemeenschap
Oud-Katholieke Kerk
Object
Uitbundig versierd priesterlijk gewaad
Maker en datering
Maker onbekend
1650-1675
Bezichtigen
Het object is niet te bezichtigen
Een hele geschiedenis op je schouders
Veel feestelijker dan dit kazuifel wordt het niet! Tijdens belangrijke christelijke feesten als Pasen en Kerstmis dragen priesters witte gewaden. De witte kleur staat symbool voor vreugde, reinheid en onschuld. Dit kazuifel geldt officieel ook als ‘wit’, maar door het uitbundige borduursel met kleurrijke bloemen, vruchten en insecten zou je dat bijna over het hoofd zien. De achterkant van het kazuifel is het belangrijkst, dat is de kant die de mensen in de kerk het meeste zien wanneer de priester met de rug naar hen toe staat.
Kazuifel
Gewaad dat door de priester tijdens de Mis wordt gedragen.
De uitbundige versiering vertelt ons iets over de tijd waarin het kazuifel is gemaakt. In de zeventiende eeuw is het protestantisme de leidende godsdienst in Nederland. Katholieken mogen dan niet meer in het openbaar hun geloof uitdragen. In korte tijd moeten ze grote, versierde kerken inruilen voor kleine en onopvallende schuilkerken. Dat verlies compenseren ze door hun gebruiksobjecten nog rijker te versieren dan ooit tevoren. Zo is dit kazuifel ook een symbool van hoe katholieken vasthielden aan hun geloof in tijden van onderdrukking.
Het is geen toeval dat dit eeuwenoude pronkstuk bewaard is gebleven in een oud-katholiek kerkgebouw. De Oud-Katholieke Kerk ontstaat in de achttiende eeuw door een afsplitsing van de Rooms-Katholieke Kerk. De parochianen van de schuilkerk aan de Brouwersgracht, waarvoor dit kazuifel is gemaakt, horen tot de groep Nederlandse katholieken die vindt dat de paus in Rome te veel macht naar zich toe heeft getrokken. De Oud-Katholieken gingen hun eigen weg. Zij trokken zich dan ook minder aan van de vernieuwingsgolf die er in de jaren 1960 voor zorgt dat veel Rooms-Katholieke kerken hun oude gewaden hebben weggedaan om modernere ontwerpen te gaan dragen. Zo is dit kazuifel niet alleen in de zeventiende eeuw, maar ook nog in onze tijd een oud-katholiek symbool van het vasthouden aan eigen tradities.
Oud-Katholieke Kerk
Deze Kerk ontstond in de zeventiende en achttiende eeuw uit een beweging van katholieken die kritisch waren op de Rooms-Katholieke Kerk. Ze vonden dat de paus in Rome te veel macht naar zich toe trok en wilden meer vrijheid om zelfstandig in Nederland hun kerk te besturen. In de Oud-Katholieke Kerk besturen niet-geestelijken mee en worden bisschoppen verkozen. Doordat de kerk klein en relatief zelfstandig is, kan deze makkelijk reageren op maatschappelijke veranderingen en vraagstukken.
Kirsten van Kempen
Secretaris van het Docentencollege van het Oud-Katholiek Seminarie en Conservator Cultuurgeschiedenis bij het Limburgs Museum
Met dank aan
Michael van den Bergh
Pastoor Oud-Katholieke Parochie Amsterdam
Laatst bewerkt
22 mei 2025
Wit barok kazuifel, vervaardiger onbekend, 1650-1675, geborduurde zijde. Collectie HH. Petrus en Paulus & HH. Johannes en Willibrordus.
Interieur:
exterieur: fotografie Robert Westera.
Het witte barokke kazuifel gedragen door een priester. Fotografie Robert Westera.
Het interieur van de oud-katholieke schuilkerk aan de Brouwersgracht 132. Collectie Stadsarchief Amsterdam.
De Beer, R., Kerkgewaden in de verdrukking, paramenten in de Republiek als dragers van identiteit 1580-1650, Proefschrift ter promotie aan de Universiteit Utrecht (Utrecht, 2023).
Schoon, D., Wegwijs in de Oud-Katholieke Kerk, Publicatieserie Stichting Oud-Katholiek Seminarie (Sliedrecht, Merweboek 2011).