Jodendom AsjkenazischNa het overlijden van haar man schenkt Sara Rintel een kostbare en monumentale chanoekia aan de Hoogduitse Gemeente.
Locatie
Grote Synagoge
Type
Synagoge
Religieuze gemeenschap
Voorheen Hoogduitse Gemeente, nu Joods Cultureel Kwartier
Object
Monumentale zilveren chanoekia op houten voet
Maker en datering
Pieter Robol II
1753
Bezichtigen
Te bezichtigen in het museum
Huidig interieur
Huidig exterieur
Sara Rintel (1690?-1761) komt uit een vooraanstaande Joodse familie. Zowel haar vader als haar echtgenoot Chaim Rintel (?-1753) zijn bestuursleden van de Hoogduitse Gemeente van Amsterdam. Wanneer Chaim in 1753 overlijdt, schenkt Sara deze monumentale kandelaar (chanoekia) aan de Joodse gemeente ter nagedachtenis aan hem. Het is een goede religieuze daad (mitswe) om te schenken aan de gemeente. Welvarende leden laten graag hun rijkdom en piëteit zien door kostbare voorwerpen te doneren. Sara schenkt ook elk jaar bijpassende kaarsen en laat haar kostbare donatie vermelden op haar graf op de Joodse begraafplaats in Muiderberg.
Chanoukia
Kandelaar die tijdens het Joodse lichtfeest Chanoeka wordt gebruikt. Tijdens dit feest steekt men gedurende acht dagen thuis en in de synagoge telkens een extra lichtje aan. Dit herinnert aan het wonder van Chanoeka: na de herinwijding van de Tweede Tempel in het jaar 164 voor de gewone jaartelling, brandde de Tempelkandelaar (menora) acht dagen op één klein overgebleven kruikje gewijde olie.
Op het schild staat in Hebreeuws schrift de naam van schenkster Sara Rintel vermeld.
Deze chanoekia wordt ook wel de ‘Rintel-chanoekia’ genoemd, naar zijn schenker. Hij is ooggetuige van de lange geschiedenis van de Grote Synagoge waar hij wordt gebruikt. De Grote Synagoge is de oudste van de vier synagogen binnen het synagogencomplex aan het Jonas Daniël Meijerplein. Voor de synagoge in 1671 wordt ingewijd, houden Hoogduitse Joden hun diensten in verschillende kleine (huiskamer)synagogen verspreid over de Jodenbuurt. De toestroom van nieuwe migranten en vluchtelingen uit Duitsland en Oost-Europa is in de zeventiende eeuw zo groot, dat in 1670 wordt besloten een perceel aan te kopen en een nieuwe, grote synagoge te bouwen. De Grote Synagoge wordt ontworpen door Elias Bouman (1636-1686) en op 25 maart 1671 vindt de feestelijke inwijding plaats.
Synagogencomplex
Wordt gevormd door de Nieuwe Synagoge, Grote Synagoge, Obbene Sjoel en Dritt Sjoel van voorheen de Hoogduitse (Asjkenazische) Gemeente. De gebouwen werden in de Tweede Wereldoorlog gesloten op last van de Duitsers. In 1954 werden ze overgedragen aan de Gemeente Amsterdam en gerestaureerd. In 1974 werden ze aangekocht voor het symbolische bedrag van één gulden door het Joods Historisch Museum en ingericht als museum. Nu zijn ze onderdeel van het Joods Cultureel Kwartier.
Dienst in de Grote Synagoge ter gelegenheid van het 300-jarig bestaan van de Amsterdamse Hoogduitse Gemeente op 14 november 1935, rechts van het midden is de ‘Rintel-chanoekia’ te zien.
De ‘Rintel-chanoekia’ is tot aan de Tweede Wereldoorlog in de Grote Synagoge gebruikt. Het gebouw raakt tijdens de oorlog en de Hongerwinter zwaar beschadigd. Enkel de marmeren ark blijft intact. Ook de ‘Rintel-chanoekia’ raakt zijn houten voet kwijt. Deze wordt vervangen door een korter, marmeren exemplaar. De oude voet is in 2019 vervangen door een zwarthouten driepoot, ontworpen door de Nederlandse vormgever Piet Cohen (1935), zodat deze het oorspronkelijke ontwerp beter weergeeft.
Lisa de Goffau
Collectieconservator Joods Cultureel Kwartier
Laatst bewerkt
08 november 2024
Chanoekia, Pieter Robol II, Amsterdam, 1753, zilver en gelakt hout, 150 x 131 x 44 cm. Voet vervaardigd door Piet Cohen (1935), Amstelveen, 2019. Collectie Joods Museum, aangekocht met steun van het Ministerie van OCW, Vereniging Rembrandt, Mondriaan Fonds en VSB Fonds.
Interieur en exterieur: fotografie Anneke Hymmen.
Synagogedienst in de Grote Synagoge ter gelegenheid van het driehonderdjarig bestaan van de Amsterdamse Hoogduitse Gemeente op 14 november 1935, Martin Monnickendam, Amsterdam, 1935, aquarel, verf en pastel op papier, 121 x 113 cm. Collectie Joods Museum, aangekocht met steun van de Stichting Vrienden van het Joods Museum.
Cohen, J., Kröger, J. en E. Schrijver eds., Gifts from the Heart: Ceremonial Objects from the Jewish Historical Museum, Amsterdam (Zwolle, Amsterdam 2004).