Christendom KatholiekEens was zij een van de meest geliefde heiligen van de Amsterdammers. Door spanningen tussen de katholieken en de protestanten was haar toekomst in de stad niet meer zeker.
Locatie
Geloof Hoop en Liefde
Type
Schuilkerk
Religieuze gemeenschap
Rooms-Katholieke Kerk
Object
Reliëf van de Heilige Catharina van Alexandrië in verweerde staat
Maker en datering
Maker onbekend
ca. 1700
Bezichtigen
Niet te bezichtigen
Huidig exterieur
De beschermheilige van de Nieuwezijde
Achter dit verweerde gezicht schuilt het verhaal van een van de populairste heiligen van Amsterdam. Zij stelt de Heilige Catharina van Alexandrië voor. Sint-Catharina is een belangrijke martelares en heilige in de katholieke kerk. Zij leeft rond het jaar 300 in de Egyptisch stad Alexandrië. Daar wordt ze tijdens de christenvervolging op een puntig rad gemarteld en tenslotte onthoofd. In haar rechterhand houdt zij het rad vast en in haar linkerhand een palmtak, het symbool van het martelaarschap. Het medaillon is omringd door palmbladeren.
Vóór de Alteratie is de Nieuwe Kerk een katholieke kerk, waar relieken van Sint-Catharina worden bewaard. De Nieuwe Kerk en de gehele Nieuwezijde zijn daarom aan haar toegewijd. Een oude naam voor de Nieuwe Kerk is Sint-Catharinakerk.
Alteratie
In 1578 wordt de katholieke stadsregering van Amsterdam afgezet. Er komt een gereformeerd stadsbestuur voor in de plaats. Het gevolg van deze verandering (Alteratie) is dat de Gereformeerde Kerk vanaf dat moment de enige kerk is, die zich publiekelijk mag manifesteren. Katholieke kerken en kloosters worden in beslag genomen en krijgen nieuwe functies.
Reliek
Vererenswaardig overblijfsel van het lichaam van een heilige. Ook voorwerpen die door een heilige zijn gebruikt of voorwerpen die in contact zijn gebracht met het lichaam van een heilige. Door relieken te vereren vereert de gelovige de heilige en daardoor God zelf.
Heilige
Een persoon die uitzonderlijk heilig of deugdzaam heeft geleefd en van wie wordt geloofd dat hij of zij in de hemel is.
Martelaar
Iemand die om zijn of haar geloofsovertuiging is gedood.
In de zeventiende eeuw was het niet ongebruikelijk om kerkgebouwen ook nog met hun oude katholieke naam aan te duiden, zoals in de titelrol van deze prent.
Na de Alteratie komt de Nieuwe Kerk in protestantse handen. Hiermee stopt de openbare heiligen- en reliekverering. De vierendertig indrukwekkende altaren, de grote verscheidenheid aan kostbare kunstwerken en de relieken van Sint-Catharina worden door de nieuwe gebruikers uit de kerk verwijderd. Toch houden katholieken in hun schuilkerken de verering van Sint-Catharina in stand. De herinnering aan Sint-Catharina blijft voortbestaan in schuilkerk Geloof Hoop en Liefde, aan de Nieuwezijds Voorburgwal. Dit reliëf met haar beeltenis komt daar vandaan.
Schuilkerk
Gebouw waarin, onder het bewind van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795), verborgen godsdienstoefeningen werden gehouden. Kerkelijke groeperingen buiten de calvinistische kerk, zoals katholieken, lutheranen, doopsgezinden en remonstranten moesten hun godsdiensten in schuilkerken praktiseren.
Interieur van de schuilkerk Geloof Hoop en Liefde aan de Boommarkt (Nieuwezijds Voorburgwal).
De gemeenschap van deze schuilkerk kan in 1817 een nieuwe openbare kerk bouwen, die ze de Sint-Catharinakerk noemen. Dit betekent een zichtbare terugkomst van Sint-Catharina in de stad. Deze heropleving is helaas niet van lange duur. Door de uitstroom van bewoners uit de binnenstad moeten veel kerken sluiten. De Sint-Catharinakerk sluit in 1933 haar deuren en wordt in 1939 gesloopt. Omstreeks deze tijd komt het reliëf in de collectie van Museum Amstelkring, het huidige Museum Ons’ Lieve Heer op Solder.
De Sint-Catharinakerk aan het Singel wordt in 1934 te koop aangeboden. Dit is de huidige locatie van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam .
Pieter-Jan van Giersbergen
Collectieconservator Museum Ons' Lieve Heer op Solder
Laatst bewerkt
08 november 2024
Sint-Catharina, vervaardiger onbekend, ca. 1700, hout, Ø 65 cm. Collectie Museum Ons' Lieve Heer op Solder. Fotografie Robert Westera.
Exterieur: fotografie Robert Westera.
S. Catrijnen ofte Nieuwe-Kerck t'Amsterdam, Visscher, C. J., 1612, gravure. Collectie Stadsarchief Amsterdam.
Het interieur van de rooms-katholieke kerk Geloof, Hoop en Liefde op Nieuwezijds Voorburgwal 338, Jacobsz., P.C. en H. Keun, 1769, ets. Collectie Stadsarchief Amsterdam.
Sint Catharinakerk wordt te koop aangeboden, fotograaf onbekend, 1934. Collectie Stadsarchief Amsterdam.
Loos, J.C. van der, Geschiedenis der voormalige S. Catharina-kerk te Amsterdam (Haarlem 1936).
Tepe, W., XXIV Paepsche Vergaderplaatsen: Schuilkerken in Amsterdam (Amstelveen 1984).
Wagenaar, J., Amsterdam in zijne opkomst, aanwas, geschiedenissen […] II (Amsterdam 1765).