
Over de dynamiek van de kroon in het stadswapen van Amsterdam.
Locatie
Burgerweeshuis
Sint Luciënsteeg
Type
Weeshuis
Religieuze gemeenschap
Rooms-Katholieke Kerk
Object
Stadswapen boven de poort van het voormalige Burgerweeshuis.
Maker en datering
Maker onbekend
1602
Bezichtigen
Zichtbaar vanuit de St.-Luciënsteeg
Boven de poort van het voormalige Burgerweeshuis pronkt het stadswapen dat er in 1642 geplaatst is. Boven de drie Andreaskruisen is heel prominent een keizerskroon geplaatst. Op veel plekken in Amsterdam vind je een kroon terug. Vaak wordt gezegd dat dit de kroon van keizer Maximiliaan I (1459-1519) is, vanaf 1508 keizer van het Heilige Romeinse Rijk.
Er worden twee verschillende verklaringen gegeven waarom Amsterdam het recht heeft gekregen om de kroon in het stadswapen te gebruiken. De eerste verklaring luidt dat Maximiliaan in 1489 ernstig ziek was geworden tijdens een bezoek aan Den Haag. Hij belooft God dan dat hij een bezoek zal brengen aan de Kapel Ter Heilige Stede in Amsterdam als hij geneest. Maximiliaan geneest en is daarvoor zo dankbaar dat hij Amsterdam toestemming geeft zijn kroon te gebruiken in het stadswapen.
Een tweede, historisch meer aannemelijke verklaring luidt dat Amsterdam keizer Maximiliaan eind 1488 een forse lening verstrekt, na hem enkele jaren eerder ook al financieel geholpen te hebben. Om die reden heeft Maximiliaan in die jaren grote jaarlijkse (financiële) verplichtingen jegens de stad. Als tegenprestatie geeft Maximiliaan aan Amsterdam het privilege om zijn kroon in het stadswapen op te nemen. Omdat Maximiliaan dan koning is, en (nog) geen keizer, is de kroon die de stad mag dragen een koningskroon. Maar als Maximiliaan tot keizer wordt gekroond in 1508, vervangt de stad de koningskroon in het stadswapen door de keizerskroon.
Even dreigt Amsterdam de kroon weer kwijt te raken als Filips de Schone, de zoon van Maximiliaan, alle door zijn vader verleende privileges weer intrekt, maar na een flinke financiële tegemoetkoming mag Amsterdam toch de kroon in het stadswapen blijven voeren. De kleinzoon van Maximiliaan, keizer Rudolf II, laat een nieuwe keizerskroon ontwerpen en Amsterdam past ook meteen de kroon in het stadswapen aan. Deze keizerskroon vinden we nu op allerlei plekken in Amsterdam, zoals hier op de poort en bijvoorbeeld ook op de toren van de Westerkerk. Sommigen betreuren het verlies van de kroon van Maximiliaan omdat daarmee een krachtige en voor iedereen duidelijke zichtbare band met het katholieke verleden van de stad verdwijnt. Het is toch zo, stelt bijvoorbeeld mgr. Klӧnne (1834-1921), rector van het Begijnhof en oprichter van de historische kring Amstelkring (nu Museum Ons’ Lieve Heer op Solder), dat de stad groot is geworden dankzij de devotie tot het Mirakel van Amsterdam. Voor Klönne is er daarom maar één kroon de ware kroon boven het stadswapen: die van Maximiliaan I.
Sarah ter Weijden
Student minor Religieus erfgoed in Amsterdam (Vrije Universiteit/Reinwardt Academie), 2022
August den Hollander
Hoogleraar Religieus Erfgoed
Laatst bewerkt
10 maart 2025
De kroon, detail uit stadswapen boven poort Burgerweeshuis, maker onbekend, materiaal steen, afmetingen onbekend. Fotografie Robert Westera.
Stadswapen boven poort Burgerweeshuis, maker onbekend, materiaal: steen, afmetingen onbekend. Reliëf boven poort Burgerweeshuis met weeskinderen rond embleem Burgerweeshuis, maker Joost Jansz. Bilhamer, materiaal steen, afmetingen onbekend. Fotografie Robert Westera.
Online bronnen
Keizerskroon
Laatst gecontroleerd 10-03-2025
Stadslegenden: keizerskroon
Laatst gecontroleerd 10-03-2025