Christendom KatholiekDe geschiedenis van de Begijnhofkapel is verbeeld in vier sprankelende gebrandschilderde ramen.
Locatie
HH. Joannes en Ursulakapel (Begijnhofkapel)
Nieuwezijds Voorburgwal
Type
Schuilkerk
Religieuze gemeenschap
Rooms-Katholieke Kerk
Object
Vier gebrandschilderde ramen die de geschiedenis van de Mirakeldevotie uitbeelden
Maker en datering
Gisèle van Watersloot van der Gracht
1951
Bezichtigen
De ramen zijn te bezichtigen in de Begijnhofkapel
Huidig interieur
Huidig exterieur
Het Mirakel van Amsterdam door de eeuwen heen
Als de Amsterdamse architect Philips Vingboom (1607-1668) in 1665 de Begijnhofkapel op initiatief van pastoor Van der Mye (1665-1700) bouwt, ontwerpt hij ook de raampartijen voor de kapel. Waarschijnlijk is daar neutraal glas in geplaatst. Uit een ets van Fokke Simonsz. uit 1792 blijkt dat het vrij hoge raampartijen zijn geweest en dat ze licht doorlieten. Als in 1885 de zijkapel door architect A. Bleys (1842-1912) ontworpen wordt, worden verschillende schetsen voor de ramen gemaakt. Deze zijn echter nooit uitgevoerd.
Pastoor
(Latijn voor herder) is de priester, aan wie de leiding van een parochie(kerk) door de bisschop is toevertrouwd.
Het interieur van de Begijnhofkapel tijdens het bezoek van Caesar Brancadoro, aartsbisschop van Nisibi, 10 Juni, 1792.
De eerste serieuze opdracht voor het ontwerpen van gebrandschilderde ramen in het Begijnhof is verleend aan kunstenares Gisèle van Watersloot van der Gracht. Gisèle van Watersloot van der Gracht stamt uit een vooraanstaande familie en krijgt de gelegenheid om aan de Academie Julian in Parijs te studeren. Daar leert ze etsen. In Nederland gaat ze in 1935 in de leer bij de vernieuwende Roermondse kunstenaar en glazenier Joep Nicolas (1897-1972) waar ze expressief leert werken.
Voor het Begijnhof ontwerpt ze in 1949, in opdracht van het Genootschap van de Stille Omgang, vier ramen die de geschiedenis van het Mirakel van Amsterdam verbeelden. De keuze voor dit onderwerp is niet vreemd. Al kort na de protestantse overname van de Heilige Stede, wordt de Begijnhofkapel het nieuwe centrum van de mirakeldevotie. De verering van het Mirakel wordt daar tot op de dag van vandaag in stand gehouden.
De oplevering van de eerste twee ramen in 1951 valt samen met de heringebruikname van de kapel na een grondige renovatie. Op de bovenste twee ramen zijn de Mirakelprocessie in 1347 en Keizer Maximiliaan, Philips de Schone en Maria van Bourgondië die neerknielen voor het Sacrament van het Mirakel te zien. De onderste twee ramen verhalen over vrouwen van het Sacramentsgilde die een menselijk schild vormen tegen de beeldenstorm en de heringebruikname van de Begijnhofkapel in 1950. Op dat laatste raam heeft de kunstenares ook zichzelf links op de voorgrond met een glas-in-loodraam in de handen afgebeeld. Hiermee is de hele geschiedenis van deze bijzondere plek in vier ramen gevat.
Heilige Stede
Letterlijk ‘’heilige plaats’’. De locatie in de Kalverstraat waar in 1345 het Mirakel van Amsterdam plaats vond. Na de protestantse overname in 1578 werd deze kerk ook wel Nieuwezijds Kapel genoemd. De oorspronkelijke kerk die op deze locatie stond, werd in 1908 gesloopt en vervangen door een nieuw kerkgebouw dat eveneens de Nieuwezijds Kapel werd genoemd.
Mirakel van Amsterdam
In 1345 vond in een huis aan de kalverstraat het Mirakel van Amsterdam plaats. Nadat een zieke stervende man zijn laatste Heilige Communie niet kon binnenhouden, wierp een dienstmeid het braaksel met de uitgespuwde Heilige Hostie in de haard. De Hostie werd de volgende dag intact in de vuurplaats teruggevonden. Men kwam daarop tot de conclusie dat God hier op bijzondere wijze aanwezig is en dat Hij op deze plek in de Heilige Hostie aanbeden wil worden. Kort daarop bouwde men op dezelfde plaats een bedevaartkapel die men de Heilige Stede (Heilige plaats) noemde. Deze kapel is in 1908 gesloopt.
Stille Omgang
De Stille Omgang is een jaarlijkse processie in Amsterdam ter ere en ter nagedachtenis van het Mirakel van Amsterdam. De processie vindt plaats op de eerste zaterdag na 15 maart en is een voortzetting van de middeleeuwse looproute langs belangrijke locaties verbonden aan het Mirakel van Amsterdam. Het houden van katholieke processies was boven de grote rivieren tot 1983 verboden. Daarom wordt de Stille Omgang gehouden in stilte en zonder uiterlijk katholiek vertoon. Deze traditie wordt tot op de dag van vandaag in stand gehouden.
Detail van het raam met een processie bij de Heilige Stede in 1347.
Ingrid Henkemans
Erfgoedspecialist Museum Catharijneconvent
Laatst bewerkt
24 oktober 2024
Vier gebrandschilderde ramen, ontwerp Gisèle van Watersloot van der Gracht, uitvoering Atelier Bogtman, Haarlem, 1951. Collectie Rectoraatskerk HH. Joannes en Ursula. Fotografie Robert Westera.
Interieur en exterieur: fotografie Robert Westera.
Bediening van het H. Sacrament des Vormsels, in de R.C. Kerk, op 't Begijnhof te Amsterdam; den 10 Junij, 1792, Fokke Simonsz., 1792. Collectie Stadsarchief Amsterdam.
Mirakelprocessie (onderste deel raam 1), Gisèle van de Watersloot van der Gracht, 1951. Collectie Rectoraatskerk HH. Joannes en Ursula. Fotografie Robert Westera.
Dijk, G. van, Van ‘Der Beghinenlande’ tot Begijnhof. De geschiedenis van het Begijnhof van 1307 tot heden (2004) p. 75-77.
Hoogveld, C., eindred. Bergvelt, E. en Burkom, F. van, Glas in lood in Nederland. 1817-1968 ('s-Gravenhage 1989) 353.
L, G. v., Begijnhofkerkje in herwonnen luister, (2 januari 1950).
Mooij, A., De eeuw van Gisèle. Mythe en werkelijkheid van een kunstenares (De Bezige Bij 2024) 70.
'Nieuwe ramen op het Begijnhof' in: De Tijd (27 januari 1951).
