In 1932 krijgt het altaar van de Sint-Agneskerk een nieuwe overkapping. De afbeelding van de Heilige Agnes die daarop is aangebracht lijkt echter in strijd te zijn met de fatsoensnormen van die tijd.
Locatie
Sint-Agneskerk
Type
Kerk
Religieuze gemeenschap
Rooms-Katholieke Kerk
Object
Reliëf van Sint-Agnes op het ciborium boven het hoogaltaar van de kerk
Maker en datering
Leo Brom, Jan Eloy Brom
1932
Bezichtigen
Te bezichtigen in de kerk
Aanstotelijk voor de goede zeden?
In 1930 nemen de bestuurders van de Sint-Agneskerk een riskant besluit. Leo Brom (1896-1965) krijgt de opdracht het hoofdaltaar voor een vast bedrag te vervaardigen. Ze laten hem daarbij volledig vrij in het ontwerp van het altaar. Bij de oplevering is er echter meteen kritiek. De koperen platen op het altaar bollen op, de kleuren van de altaargordijnen zijn niet in orde en de tabernakeldeur heeft geen handvaten. Het meest curieuze geschilpunt betreft de voorstelling van Sint-Agnes. Bovenop het ciborium van het altaar is een reliëf aangebracht waarin de contouren van de benen van de heilige door haar kleding zichtbaar zijn. Het kerkbestuur meldt Brom dat zij deze afbeelding aanstotelijk voor de goede zeden vinden. Ondanks deze bezwaren gaat het kerkbestuur niet akkoord met het voorstel van de kunstenaar om voor 50 gulden extra de gewenste aanpassingen te verrichten. Hierdoor zijn de benen van Sint-Agnes tot op de dag van vandaag zichtbaar.
Ciborium
Overkapping van het altaar, rustend op vier zuilen, gemaakt van hout, steen of metaal.
Sint-Agnes
Heilige maagd en martelares. Waarschijnlijk is zij op ongeveer 13-jarige leeftijd onder keizer Diocletianus in 304 onthoofd of op de brandstapel gebracht.
Tabernakel
Kast van hout of metaal, van binnen bekleed met zijde, waarin de geconsacreerde Heilige Hosties worden bewaard.
Een nieuwe stijl
De Sint-Agneskerk behoort tot een van de eerste katholieke kerkgebouwen in Nederland waarin afstand is genomen van de populaire neogotische stijl. Ze wordt gebouwd in een tijd waarin gebruikelijke ideeën over kerkelijke kunst worden bevraagd en waarin nieuwe stijlen worden ontwikkeld. Katholieke architecten en kunstenaars grijpen daarbij steeds verder terug in de kerkgeschiedenis. Zo ontstaat er een kerkelijke kunststroming waarin zowel oudchristelijke architectuur als nieuwe kunstvormen worden omarmd.
Neogotiek
De Neogotiek is een architectuurstijl die tussen ca. 1830-1910 de middeleeuwse gotische bouwkunst deed herleven .
Hoewel aanvankelijk niet alle toevoegingen aan het interieur in de smaak vallen, spreken kapelaan Adriaan Knots en kerkmeester Jan Mammen in 1936 al vol lof over de moderne stijl van de kerk. Deze combineert volgens hen het beste uit alle voorgaande generaties. Zij ervaren bovendien geen tegenstrijdigheden met het traditionele geloof. Integendeel, de stijl van de kerk wijst volgens hen op een hernieuwde inkeer in een tijd van opkomend ongeloof en individualisme.
Joseph Lai
Medewerker Museum Ons' Lieve Heer op Solder
Pieter-Jan van Giersbergen
Collectieconservator Museum Ons' Lieve Heer op Solder
Met dank aan
Pater Martin Knudsen FSSP
Pastoor van de Sint-Agneskerk
Laatst bewerkt
22 oktober 2024
Reliëf Sint-Agnes op altaarciborium, Jan Eloy en Leo Brom, 1932. Collectie R.-k. parochie H. Agnes. Fotografie Robert Westera.
Interieur en exterieur: fotografie Robert Westera.
Zicht op het hoofdaltaar met ciborium. Fotografie Robert Westera.
Maria-altaar, Jan Eloy en Leo Brom, 1932. Collectie R.-k. parochie H. Agnes. Fotografie Robert Westera.
Knots, A.J. en Jan Mammen, St. Agneskerk Amsterdam (Amsterdam 1936).
Hogervorst, A., C. Hoogveld en Pauline Houwink, 'De Agneskerk te Amsterdam een monument uit de jaren dertig' in: De Sluitsteen. Bulletin van het Cuypers Genootschap 2:3 (October 1986).